Biển Đông, vùng biển có vị trí địa chiến lược quan trọng, là nơi giàu tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản do đó đã trở thành một phần không thể thiếu trong không gian sinh tồn, phát triển của các nước khu vực, đồng thời nó cũng tồn tại vấn đề tranh chấp chủ quyền phức tạp, mà sự thiếu hụt lòng tin - nhân tố chủ yếu khiến cho hòa bình, ổn định tại đây chưa thực sự bền vững.
Thách thức
Sự khác biệt về lợi ích và cách hiểu khác nhau của các bên về những khác biệt này khiến các nước nghi ngờ nhau và dẫn đến những hành động làm gia tăng căng thẳng tại khu vực này, gần đây nhất vụ việc hàng trăm tàu cá Trung Quốc neo đậu tại bãi Ba Đầu gần cụm Sinh Tồn Đông thuộc quần đảo Trường Sa (Việt Nam), khiến dư luận thế giới đặc biệt quan tâm.
Trả lời trước truyền thông, báo chí, bà Nguyễn Thị Thu Hằng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định, hành động của Trung Quốc đã xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam, vi phạm luật pháp quốc tế, đồng thời kêu gọi không làm phức tạp tình hình, tạo môi trường thuận lợi, đóng góp vào tạo dựng lòng tin, gìn giữ hòa bình, ổn định, thúc đẩy trật tự quốc tế trên biển. Trước đó, cũng trong năm 2021, Việt Nam đã lên án mạnh mẽ, phản đối Philippines lên kế hoạch tiến hành cải tạo đảo Thị Tứ (thuộc quần đảo Trường Sa).
Rõ ràng, việc đảm bảo quyền lợi quốc gia bất chấp luật pháp và thông lệ quốc tế càng làm gia tăng số vụ việc phức tạp tương tự, không chỉ vậy nó còn làm xói mòn niềm tin trong quan hệ hợp tác giữa các bên, dẫn đến hợp tác không thật lòng, khiến cho vấn đề tranh chấp Biển Đông càng thêm khó giải quyết.
Tuy nhiên, trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, khi mà các vấn đề càng phức tạp, khó giải quyết, càng đòi hỏi các quốc gia phải xích lại gần nhau cùng hợp tác dựa trên nguyên tắc đảm bảo lợi ích chung của các bên. Đây là cơ hội cho việc xây dựng, củng cố lòng tin chiến lược góp phần hóa giải bài toán hóc búa về tranh chấp Biển Đông.
Kỳ vọng
Không ít chuyên gia cho rằng, việc xây dựng lòng tin dựa trên những mâu thuẫn, xung đột lợi ích chiến lược giữa các bên có tranh chấp ở Biển Đông là việc xa vời. Trong cạnh tranh chiến lược, nếu các nước lớn liên tục đưa ra yêu sách phi lý, hành động áp đặt, cường quyền, xuất phát từ tham vọng vô lý, dựa trên ưu thế sức mạnh quân sự, kinh tế, hành động trái với các tuyên bố, cam kết của mình… thì rất khó có được lòng tin từ các đối tác.
Nhưng thực tế, lịch sử cũng minh chứng về xây dựng lòng tin, kể cả giữa các quốc gia từng đối đầu, từng trải qua cuộc chiến tranh kéo dài hàng chục năm. Việt Nam và Pháp từng là kẻ thù trong cuộc chiến tranh ác liệt kéo dài gần một thế kỷ đã chủ động vượt qua rào cản, trở thành đối tác chiến lược, cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền, thể chế chính trị của nhau, hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Trước đây, ít ai có thể hình dung, từ yêu cầu bức thiết về mở cửa về nhận thức xu thế hội nhập quốc tế và tư duy mở về đường lối đối ngoại, Việt Nam đã chủ động đặt những viên gạch đầu tiên kết nối hợp tác với các nước trên thế giới.
Có thể nhận định, kết quả của việc xây dựng lòng tin, đã tăng cường quan hệ đối tác tạo môi trường quốc tế thuận lợi cho Việt Nam phát triển; giảm căng thẳng, tránh đối đầu, đóng góp quan trọng cho hòa bình, ổn định, an ninh, hợp tác và phát triển của khu vực và thế giới. Đây là bài học trong giải quyết các vấn đề nan giải, kéo dài như vấn đề tranh chấp Biển Đông.
Lòng tin là khởi nguồn của mọi quan hệ hợp tác đối ngoại, là nền tảng cho việc trao đổi, tin cậy lẫn nhau, cùng nhau tìm kiếm giải pháp để giải quyết vấn đề cho dù là khó khăn nhất, mất lòng tin là mất tất cả, do đó lòng tin cần được nâng niu, vun đắp không ngừng bằng những hành động cụ thể, thiết thực.
Xây dựng lòng tin chiến lược
Trong thời gian tới, việc coi trọng xây dựng lòng tin chiến lược, tăng cường hiểu biết giữa các bên có tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông cần được quan tâm, đặt lên hàng đầu trong đối sách ngoại giao của các bên, để xây dựng lòng tin chiến lược cần:
Thứ nhất, giữ nguyên hiện trạng, không mở rộng tranh chấp, gia tăng các hoạt động gây phức tạp tại khu vực tranh chấp hoặc bị coi là tranh chấp, đây là biện pháp đồng thời là nguyên tắc đầu tiên trong xây dựng lòng tin, bởi nếu các bên tranh chấp không có thiện chí thực hiện vấn đề này thì sẽ không củng cố được lòng tin.
Thứ hai, yếu tố tự giác, có trách nhiệm đối với các cam kết quốc tế đã tham gia. Trên thực tế, các nước có tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông đều tham gia vào một hoặc nhiều cam kết quốc tế đối với tranh chấp Biển Đông trên cả phương diện song phương và đa phương, nhất là UNCLOS 1982, DOC và một số cam kết, thỏa thuận song phương, đa phương giữa các nước. Thực hiện các cam kết này đòi hỏi sự thiện chí, tự giác, có trách nhiệm của tất cả các bên liên quan.
Thứ ba, tăng cường hợp tác, thẳng thắn trao đổi tìm kiếm giải pháp tháo gỡ căng thẳng. Các bên có thể thành lập một nhóm làm việc chung để trao đổi, nghiên cứu và đề xuất các giải pháp phù hợp đối với các bên có liên quan để củng cố lòng tin, quản lý xung đột.
Thứ tư, hạn chế các hành động dẫn đến nghi kỵ, hiểu lầm, làm xói mòn lòng tin giữa các bên bằng cách các bên có tranh chấp không tiến hành hoạt động quân sự đơn phương; không quân sự hóa; không tiến hành các hoạt động mở rộng khu vực tranh chấp hoặc bị coi là tranh chấp; không tiến hành các hoạt động có thể làm phức tạp tình hình,…
(Nguồn Trang tin điện tử Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh)
